Adres:	Entrepotdok, Amsterdam
Bouwjaar:	18e – 19e eeuw
Restauratie architect:	Buro van Stigt
Oorspronkelijke architect	Stadsbouwmeester de Greef
Opdrachtgever:	de Dageraad
Bouwbedrijf:	Bouwbedrijf MJ de Nijs en Zn
Start bouw:	1982
Jaar van oplevering:	1984 – 1987
Bijzonderheden:	Europa Nostra Prijs 1989 Nationale Renovatieprijs 1989

Entrepotdok

Ontwerpteam met bewoners

In september 1981 gaat een ontwerpteam van start, bestaande uit vertegenwoordigers van het Kadijkencomité, toekomstige bewoners, twee opdrachtgevers (de Dageraad voor de woningen ne het Gemeentelijk Grondbedrijf voor de bedrijfseenheden) en de gemeentelijke diensten Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening, Herhuisvesting en Coördinatie Stadsvernieuwing. Deze projectgroep krijgt tot taak het financiële tekort op te lossen, dat wil zegen het verschil tussen de geraamde kostprijs per woning (fl. 135.000 volgens het RIGO rapport) en de maximale curveprijs voor woningwetwoningen (fl. 89.000). en dat terwijl de woningen wel moeten voldoen aan de nieuwbouweisen voor alle installaties, geluidsisolatie, warmte, individuele centrale verwarming, akoestiek en afwerking. Monumentenzorg stelt als voorwaarde dat het karakter en de structuur slechts in beperkte mate aangetast mogen worden. Omdat het plan goedgekeurd moet worden door de Rijksmonumentencommissie ontstaan er de nodige spanningen, met name rond aspecten als warmte-isolatie en lichttoetreding.

Het ontwerpteam en de architecten van Stigt

Over de gang van zaken in dat ontwerpteam vertelt Nico Koers: “voor het proces als geheel is een ontwerpteam ingesteld, waarin vanuit het buurtcomité Lex Pauw, Lous Koning en Jeroen Singelenberg zaten. Daar praatten zij rechtstreeks mee over alle bouwkundige planvormingszaken, maar ook over de prijsstelling en de haalbaarheid van de plannen voor sociale woningbouw. In dat proces speelde Joop van Stigt natuurlijk een belangrijke rol. Hij was geen gemakkelijke gesprekspartner, ook niet voor de bewoners. Wat hij zich in het hoofd heeft gezet, krijg je er niet makkelijk weer uit. Hij heeft en hartgrondige hekel aan allerlei betuttelende voorschriften (bouwbesluiten), maar bedenkt aan de andere kant altijd weer praktische oplossingen voor de problemen die zich voordoen.

André van Stigt geeft in een interview met Het Parool (12 juni 1987) aan waarom het gelukt is de herbestemmingsplannen betaalbaar te houden:

“We hebben een plan gemaakt waarbij alles op z’n “goedkoopste” plek is terecht gekomen. Bij de woningen op de onderste lagen had je anders problemen gekregen met de lichttoevoer. Daarom zijn uit de bovenste drie lagen stukken weggezaagd en is er nu op vijf meter boven straatniveau een plein.”

Het uiteindelijke resultaat van alle bouwkundige en financiële inspanningen is door Joop van Stigt nauwkeurig geboekstaafd in een van de projectdictaten die hij heeft samengesteld in het kader van de leeropdracht die hij na de voltooiing van het Entrepotdok heeft gekregen aan de TU Delft:

“Door een samenhangende structuur van wonen en werken te combineren, elk op zijn meest optimale plaats, is het mogelijk gebleken in pakhuizen, die tot sloop en verkrotting gedoemd waren, woningwetwoningen met huren vanaf fl. 289 (2-kamerwoning) tot fl. 474 (6-kamerwoning) te realiseren en kleine bedrijfsruimten met huren van fl. 80 tot fl. 100 /m² per jaar.”

Een belangrijke factor bij het opstellen van een betrouwbare kostenraming en het vermijden van onnodig meerwerk is ook de rechtstreekse relatie die het architectenbureau van Stigt in de loop der tijd heeft opgebouwd met bouwbedrijf de Nijs uit Warmenhuizen. Het Entrepotdok is een van de eerste en grootste projecten waarin ze samenwerken en van Stigt haalt het bouwbedrijf al vroegtijdig bij de besprekingen in het bouwteam, om samen een kostenbegroting op te stellen, die in vergaande mate overeenkomt met wat later in het bestek komt te staan. Van Stigt meldt hierover trots in zijn projectdictaat:

“in een tijd waarin de Stopera ruimt 35% overschrijding van de bouwkosten gaf, bleef een gecompliceerd project als het Entrepotdok met 358 woningen (56 typen), 14.000m² aan bedrijfsruimten in ca. 95 units enz. binnen de 2% meerwerk”.

Conclusie

De totstandkoming van het Entrepotdok is een uniek voorbeeld van de resultaten die kunnen worden geboekt door de constructieve samenwerking van een vasthoudend en deskundig bewonerscomité, een wethouder met politieke en sociale visie en een opdrachtgever en architect die, samen met het bouwbedrijf, zorgen voor kwaliteit en die kostenbewust zijn. Het project heeft een doorbraak bewerkstelligd in het denken over monumentenzorg. Het is daarnaast een schoolvoorbeeld van de integrale aanpak van een geheel gebied dat vroeger letterlijk geïsoleerd en afgesloten was en nu een natuurlijke overgang vormt van het centrum van de stad naar de 19^e-eeuwse wijken aan de oostkant van de stad.