Haarlemmerpoort
Geschiedenis
De 19e eeuw gaf een aantal veranderingen te zien waardoor de omgeving en de functie van het Haarlemmerplein voorgoed veranderden. Vanaf 1830 verloor de vesting zijn militaire functie en werd op sommige plaatsen een begin gemaakt met het afgraven van de wallen. Het Haarlemmerplein was een van de eerste plaatsen waar omstreeks 1830 de aarden wal werd weggehaald. De vrijkomende grond werd bij het plein gevoegd, waardoor het plein van vorm veranderde. Enige jaren later, in 1838, werd ook de oude Haarlemmerpoort met de bijbehorende brug wegens bouwvalligheid gesloopt en vervangen door een nieuwe stadspoort met een nieuwe brug over de stadsgracht. Deze poort, naar ontwerp van Cornelis Alewijn, was in de eerste plaats een accijnshuis. Omdat pas vanaf 1874 stadsuitbreiding buiten de wallen was toegestaan, fungeerden de voormalige bastions in het midden van de 19e eeuw als vestigingsplaats voor de eerste fabriekjes. Het grote neoclassicistische gebouw was daarnaast echter duidelijk bedoeld als nieuwe representatieve toegang tot de stad. Ter ere van de inhuldiging van Willem II werd de naam gewijzigd van Haarlemmerpoort in Willemspoort.
De Poort, een rijksmonument, heeft altijd een flexibel en meervoudig gebruik gekend, naast de belangrijke symboolfunctie en betekenis. Na leegstand in de 70-er jaren is de poort gekraakt en is het accent via de aankoop Grondbedrijf en het plan van Hubers en de Boer op een bijzondere woonvorm gekomen. De tramlijn richting Droogbak, de aanleg van de Haarlemmer Houttuinen en een zeer langdurige (20 jaar) aanpak van Haarlemmerplein Marnixstraat zorgden voor een verdere isolatie van de Poort in haar stedenbouwkundige betekenis. De echte gebruiksfunctie is qua effectiviteit ondergeschikt geweest, onder andere door een klein grondoppervlak, beperkte toegankelijkheid en ontstane isolatie in het stedelijk gebied. Toch kent de Poort vanaf de 80er jaren vele gebruikers vooral voor bewoning . De noodzaak van onderhoud aan de Poort, de nieuwe inrichting van het Haarlemmerplein en de ideeën om de Poort weer tot een icoon van de Haarlemmerbuurt te maken komen dan ook niet uit de lucht vallen.
